VLAARDINGEN– Achter gesloten deuren en ramen vergadert de raadscommissie momenteel over de komst van een derde asielzoekerscentrum (AZC) in Vlaardingen. Hoewel het inwoners straks direct treft kiest het stadsbestuur ervoor om deze bijeenkomst geheim te houden. De publieke tribune blijft leeg, de ramen van de raadszaal zijn afgedekt met grijze rolgordijnen en zelfs hun perslakeien zijn dit keer niet welkom. Alles wijst erop dat de gemeente koste wat kost wil voorkomen dat de mogelijke locaties voor het nieuwe AZC voortijdig bekend worden.
Voor het stadhuis staan demonstranten in de aanhoudende motregen omringt door bijna evenveel politie. Een zichtbaar ongemakkelijke situatie voor het stadsbestuur, dat kennelijk vreest voor onrust zodra duidelijk wordt welke buurten in aanmerking komen voor honderd asielzoekers. De maatregelen die zijn genomen om informatie binnenskamers te houden, zeggen veel over de openheid van het stadsbestuurbestuur en de ruimte die volksvertegenwoordigers hebben om hun controlerende werk naar behoren te doen.
Gemeenten mogen in uitzonderlijke gevallen besluiten om een vergadering besloten te maken. Wettelijk is vastgelegd dat openbaarheid het uitgangspunt is, tenzij het algemeen belang zich daartegen verzet. Denk aan zaken waarbij privacy of veiligheid in het geding is, of wanneer vertrouwelijke onderhandelingsinformatie aan bod komt. De gemeentewet maakt het mogelijk om raads- of commissievergaderingen achter gesloten deuren te houden, maar dan moet dat besluit gemotiveerd worden. Bovendien wordt van gemeentebesturen verwacht dat zij zorgvuldig afwegen of geheimhouding echt noodzakelijk is. Ook kunnen gemeentebesturen aan raadsleden opleggen dat zij geen informatie uit besloten vergaderingen delen met de buitenwereld. Het schenden van die geheimhouding kan ernstige gevolgen hebben, zowel juridisch als politiek. Toch wringt daar de schoen: volksvertegenwoordigers zijn gekozen om namens de bevolking besluiten te toetsen en controleren. Dat wordt lastig als zij hun bevindingen niet openbaar mogen maken.
De waarde van gemeenteraadsleden zit voor een belangrijk deel in hun vermogen om besluiten kritisch te volgen, alternatieven aan te dragen en verantwoording te eisen. In een situatie waarin zij informatie niet mogen delen, geen pers aanwezig is en inwoners niet kunnen volgen wat besproken wordt, verliest dat toezicht aan kracht. Raadsleden kunnen dan wel hun mening geven binnen de besloten muren van het stadhuis, maar het ontbreekt hen aan de mogelijkheid om inwoners daarin mee te nemen of om openlijk het stadsbestuur ter verantwoording te roepen. Door de bijeenkomst van vanavond af te schermen, neemt het stadsbestuur feitelijk een voorschot op het publieke vertrouwen, zonder zich direct te hoeven verantwoorden. Dat is niet verboden, maar het schuurt met het idee van een transparant en controleerbaar lokaal bestuur. Zeker bij onderwerpen die emotie oproepen en grote invloed kunnen hebben op de leefomgeving van bewoners, is het onvermijdelijk dat geheimhouding wordt gezien als weghouden van verantwoordelijkheid.
Inwoners krijgen nu vooral het beeld voorgeschoteld van een stadsbestuur dat zich verschuilt, en van een gemeenteraad die niet meer is dan een stil decor voor reeds gemaakte afspraken. Of dat terecht is, valt niet goed te beoordelen zolang de inhoud van het gesprek onbekend blijft. Wat wel duidelijk is: het besluit om deze vergadering buiten het zicht van de Vlaardingers te houden, heeft de spanning rond de komst van een derde AZC in Vlaardingen er niet minder op gemaakt. De vraag is: wie wordt hier nu werkelijk bediend met deze aanpak? De Vlaardingers of de bestuurders die niet lastiggevallen willen worden met protesten? Volgend jaar maart kunnen de Vlaardingers met de verandwoordelijken afrekenen. Mits dit keer wél de moeite wordt genomen naar de stembus te gaan.
Hoe on-democratisch wil je het hebben!
Je kan altijd nog een richtmicrofoon gebruiken, ook al sta je dan buiten dan kan je alsnog horen wat er besproken wordt.